Księga kryminalna miasta Krakowa z lat 1589–1604

Jednym z bardziej doniosłych poznawczo źródeł historycznych są tzw. księgi złoczyńców (libri maleficorum). Znaczenie tego rodzaju źródeł dla badań nad społeczeństwem staropolskim zostało docenione w literaturze naukowej. Księga kryminalna miasta Krakowa z lat 1589–1604 (AN Kraków rkps 865) ukazuje się w ramach serii wydawniczej Fontes Iuris Polonici, jako tom 3 serii prawo miejskie. Zawarte w niej zapiski mają niezwykłą wartość poznawczą. Odkrywają przed czytelnikiem przeszłość widzianą z bardzo szerokiej perspektywy i dostarczają wielu wiarygodnych informacji z różnych dziedzin życia. Jako księga sądowa, która powstała w związku z działalnością aparatu wymiaru sprawiedliwości, informuje ona o funkcjonujących w Krakowie na przełomie XVI i XVII w. instytucjach zwalczających przestępczość. Pozwala poznać aktywność rady miasta Krakowa jako sądu kryminalnego oraz współpracujących z nią innych urzędów: cechmistrza i kata miejskiego. Odsłania także praktykę współpracy władz miasta z miejscowym urzędem grodzkim w osobie podstarościego krakowskiego, będącym jednym z organów władzy odpowiedzialnych za bezpieczeństwo stałych i czasowych mieszkańców miasta.

Właściwie nie sposób jest wskazać na wszystkie możliwości poznawcze, jakie oferuje krakowska księga kryminalna. Wśród nich trzeba wymienić w pierwszej kolejności pogłębione badania nad zjawiskiem przestępczości w XVI i XVII w. i poznanie topografii Krakowa w końcu XVI w. Księga stanowi także niewyczerpany rezerwuar wiadomości na temat kultury materialnej dawnej Polski. Poza wszystkim innym, dostarcza informacji o człowieku, o jego potrzebach, namiętnościach, emocjach, mentalności i naturze ludzkiej.